وقتی نور رو با ذره‌بین متمرکز کنیم، کاغذ رو می‌سوزونه، اگه نور رو متمرکزتر کنیم به لیزر تبدیل میشه و حتی میتونه فلز رو بسوزونه!حالا تصور کن اگه با تمرکز کامل درس بخونی چه اتفاقی میافته و چی بدست میاری؟ بیا گوشه‌ای از فواید تمرکز در هنگام مطالعه رو باهم بررسی کنیم و ببینیم برای افزایش تمرکز موقع درس خوندن باید چکار کنیم:
فواید تمرکز موقع مطالعه چیه؟
تمرکز یعنی اختصاص دادن تمام فضای ذهن به یک موضوع خاص. مثلاً الان تصمیم گرفتی تمام فضای ذهن خودت رو به خوندن این مقاله اختصاص بدی. درس خوندن با تمرکز فوایدی زیادی داره که گوشه‌ای از اون موارده زیر هست:
1. افزایش کیفیت مطالعه => یادگیری مفهومی => افزایش توان پاسخ‌دهی
2. از بین رفتن وسواس => افزایش سرعت مطالعه => مدیریت مناسب‌تر زمان
3. یادگیری عمیق => ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن => بازیابی سریع‌تر اطلاعات
یه سوال مهم: چرا اکثر رتبه های برتر کنکور سراسری از شهرهای کوچک هستند؟
اگه به رتبه‌های کنکور در سال‌های اخیر دقت کرده باشی می‌بینی که خیلی از رتبه‌های برتر از شهرهای کوچیک هستن. فکر میکنی علتش چی میتونه باشه؟ چرا بچه‌های پایتخت و شهرهای بزرگ توو این رقابت سخت گاهی از رقبای خودشون در شهرهای کوچیک جا می‌مونن؟ یکی از دلایل بزرگ این پدیده سبک زندگی بچه‌های شهرستانه؛ اونها موارد زیر را خیلی خوب رعایت می‌کنن:
1. از غذاهای طبیعی بیشتری استفاده می‌کنن.
2. خواب مناسب‌تری نسبت به دانش‌آموزای شهرهای بزرگ دارن.
3. به دلیل عدم استفاده از وسایل نقلیه، پیاده روی و ورزش بیشتری می‌کنن.
برای داشتن تمرکز موقع درس خوندن چه کار کنیم؟
عدم تمرکز به دو دسته عوامل مستقیم و غیرمستقیم تقسیم میشه بیاید ببینیم چه عواملی بطور غیرمستقیم روی تمرکزت تاثیر میزاره و چکار باید کرد؟ تغذیه، ورزش، خواب و امواج عوامل غیرمستقی هستند که به شدت روی تمرکزت موثر هستن ؛ پس باید حسابی حواست بهشون باشه.
برای داشتن تمرکز، مراقب تغذیه‌ات باش:
براساس تحقیقات علمی تغذیه مناسب به شدت در تمرکز و یادگیری ما تاثیرگذاره. تغذیه عملکرد مغز رو بهبود میده؛ موجب افزایش قدرت یادگیری و تمرکز و تقویت حافظه میشه و قدرت حل مسئله رو بالا میبره. در میون وعده‌های غذایی صبحانه نقش بسیار مهمی در تمرکز داره چون نخوردن صبحانهی خوب باعث کاهش تمرکز افراد در طول روز میشه. پس صبحانه رو هرگز فراموش نکن. صبحانه خوب صبحانه‌ای هست که بعد از 8 ساعت بی‌غذایی و بعد از یک خواب شبانه خورده بشه.
حواست باشه حدود 30 دقیقه الی 1 ساعت بعد از خوردن غذا مطالعه کنی و اگه فرصت استراحت کافی بعد خوردن غذا رو نداری تعداد وعده‌های غذایی رو زیاد کن و از غذای کم حجم و کم چرب استفاده کن تا سریع‌تر هضم بشه. از خوردن قندهای ساده و نمک پرهیز کن و غذاهای حاوی فیبر رو به برنامه خودت اضافه کن.راستی خوردن آب و مایعات فراوون در طول روز موجب شادابی و افزایش قدرت یادگیریت میشه ازش غافل نشو!
توصیه هایی برای تغذیه بهتر و تمرکز بیشتر:
بین وعده‌های غذایی هیچ ماده غذایی ( به غیر از لبنیات، میوه و مغزهای خوراکی ) مصرف نکن.
هرگز بلافاصله بعد غذا نخواب.
سعی کن در ساعات مشخص غذا بخوری.
مصرف دمنوش‌های زنجبیل و دارچین یا چای کمرنگ برای هوشیاریت مناسبه.
درصورتیکه مستعد استرس هستی سعی کن تا جای ممکن از خوردن مواد غذایی حاوی کافئین ادوری کنی.
شبِ قبلِ آزمون آزمایشی مواد کافئین٬دار مصرف نکن چون باعث کاهش تمرکزت در جلسه آزمون میشه.
از مصرف داروهای آرامبخشُ خواب‌آور و ضد آلرژی (مگر در موارد ضروری و زیرنظر پزشک) بپرهیز.
خوردن چیپس، انواع سس، غذاهای منجمد و انواع فست فود رو محدود کن.
پرخوری رو با آروم خوردن غذا، برداشتن لقمه‌های کوچیک و جلوگیری آگاهانه از پرخوری کنترل کن.
هیچوقت بلافاصله بعد از خوردن غذا آب نخور چون علاوه براینکه شیرمعده رو رقیق میکنه باعث برگشت غذا به مری میشه.
برای بالا بردن تمرکز، ورزش کردن رو فراموش نکن:
جالبه بدونی اگه در روز 15 تا 30 دقیقه ورزش منظمِ هوازی داشته باشی نه تنها باعث خستگیت نمیشه بلکه باعث هوشیاری بیشترت هم میشه. در پیاده‌روی و ورزش‌های هوازی بهتره زمان رو به 3 قسمت تقسیم کنی: قسمت اول تند، بعد متوسط و در آخر آروم ورزش کنی طوریکه ضربان قلبت تند شه و کم کم به حالت عادی برگرده.
برای بهبود تمرکزت، ساعت خوابت رو تنظیم کن:
داشتن خواب مناسب باعث بهبود کارکرد حافظه بلندمدت و میزان بازیابی آرامش بیشتر میشه و به بهبود تمرکزت بسیار کمک میکنه. تحقیقات نشون میده نداشتن خواب کافی اثرات مخرب زیر رو داره:
- برهم خوردن نسبت مناسب ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- افزایش سطح چربی خون
- عولرض قلبی و عروقی
- کم شدن حجم قشر خاکستری (هرچی درصد بی خوابی بیشتر، حجم این ناحیه از مغز کمتر)
توصیه‌هایی برای داشتن یک خواب با کیفیت
*-* هرگز خواب ساعتهای 12 تا 3 شب رو از دست نده چون میزان خواب عمیق در این ساعات بیشتره.
*-* برای خوابیدن به ذهنت فشار نیار و فقط آروم در محل استراحت خودت دراز بکش.
*-* خواب عمیق از لحظه شروع خواب بعد از 90 الی 150 دقیقه اتفاق میافته.
*-* اگه در این بازه زمانی از خواب بیدار شدی احتمالاً در طول روز میزان تمرکزت کم میشه؛ بنابراین در چنین شرایطی سعی کن در طول روز مقدار استراحت یا خواب خودت رو افزایش بدی.
*-* یادت باشه خواب یه امر عادتی هست پس اگه با عمل به توصیه‌های گفته شده در روند خوابت تغییری ایجاد نشد حتماً به پزشک مراجعه کن.
به تاثیر امواج روی تمرکزت توجه کن:
وسایل الکترونیکی اضافه مثل مبایل، کامپیوتر و .. را خاموش کن. استفاده از این وسایل باعث حواس پرتی میشه. بیشتر از یک ساعت از اونها استفاده نکن و بعد از دوران نوروز اون رو بطور کامل حذف کن. به مدت 2 الی 3 هفته عوامل غیرمستقیمی که روی تمرکزت موثر هستن بررسی و حذف کن. با رعایت نکات فوق بهت قول میدم تمرکزت بطور شگفت انگیزی افزایش پیدا میکنه.
چه عوامل بیرونی باعث بهم خوردن تمرکز میشن؟
چیزهایی که مستقیم حواس ما رو پرت میکنه اصولاً چیزهایی هستن که می‌‍بینیم و می‌شنویم. اگه حواس پرتی تحت تاثیر عوامل مستقیم بیرونی (سمعی و بصری) هست باید اونها رو حذف کنیم. برای اینکار خوبه یه محیط مناسب برای مطالعه داشته باشی و توو یه جای ساکت و اختصاصی ویژه درس بخونی. اگه محل مطالعه‌ت مناسب نیس بهتره محل مطالعه خودت رو تغییر بدی؛ کتابخونه مدرسه و کتابخونه محله جاهای مناسبی برای مطالعه هستن ولی اگه سختته از گوشه گیر (زرد و نارنجی) برای کاهش صدای محیط استفاده کن. البته اندکی سر و صدا طبیعیه حتی در جلسه آزمون هم کمی سر و صدا رو می‌شنویم و باید اون رو مدیریت کنیم.
همیشه میز مطالعه خودت رو مرتب کن، بودن کتاب‌های درسی دیگه و برگه‌های اضافی باعث حواس پرتیت میشه. مثلاً داریم فارسی می‌خونیم کتاب ریاضی رو که ببینی با خودت میگی ای وای کی ریاضی بخونم؟ و کلاً رشته افکارت پاره میشه.محل مطالعه‌ی خوب فقط یه میز و دیواره تا عملاً هیچ چیز باعث حواس پرتیت نشه.
عوامل مستقیم درونی که باعث عدم تمرکز میشه:
اگه حواس پرتی و عدم تمرکزت تحت تاثیر عوامل درونی باشه و عوامل فیزیولوژیک (خستگی جسمی، کم خوابی و …) باعث اون نبودن از تکنیک‌های زیر استفاده کن:
1. مطالعه رو بلافاصله شروع کن: انجام کارهای اضافی مثل مرتب کردن میز و … در حین مطالعه باعث ایجاد حواسپرتی در طول مطالعه میشه.
قبل و بعد از اتمام هر واحد وسایل، کتاب ها و… درس مربوطه رو جمع کن و وسایل و جزوات کتاب های مربوط به درس بعدی رو آماده کن تا لازم نباشه در طول مطالعه محل رو ترک کنی.
کارهای اضافه باعث کاهش تمرکز در حین مطالعه میشه.
2. وقتی به موضوعی علاقمند باشی تمرکزت بالا میره و در یه چرخه قرار میگیره:
ایجاد احساس=> تکرار و استمرار=> ایجاد تسلط=> استفاده از روش های صیح موفقیت=> درک موضوع=>ایجاد احساس
برای ایجاد علاقه: از روش های صحیح مطالعه استفاده کن تا موضوع رو درک کنی
از ابزارهای کمک آموزشی (کتاب کمک آموزشی، معلم و…) استفاده کن.
قبل و بعد از درسی که به آن علاقه نداری درس هایی رو قرار بده که از خوندنش لذت میبری
با مطالب یا موضوع مورد مطالعه ارتباط روحی برقرار کن
مطالعه درسی را راهی برای رسیدن به هدف خود در نظر بگیر . یادت باشه شوق رسیدن به مقصد سختی مسیر رو آسون میکنه.
3. فعالانه مطالعه کن تا ذهنت فرصت فکر کردن به هیچ موضوعی رو پیدا نکنه: مثلاً از مطالبی که مطالعه میکنی یادداشت برداری کن. این کار باعث میشه بخشی از ذهنت که دنبال حواس پرتیه به یادداشت برداری مشغول شه.
سرعت درس خوندنت رو زیاد کن. برای این کار از هدف گذاری استفاده کن. یعنی قبل از شروع مطالعه تعیین کن توو یه ساعت قراره چند صفحه از چه درسی خونده بشه و چندتا تست قراره زده بشه.
روش‌های خلاصه‌نویسی استفاده کن(الگوی یادآوری، حاشیه نویسی، فیش نویسی)
هایلایت کردن مطالب درسی از عوامل موثر در تمرکز هست ولی نباید در انجام اون زیاده روی کنی و کل مطالبو هایلایت کنی.
4.موقع مطالعه یه کاغذ کنار دستت بزار و عوامل حواس پرتی رو تووش یادداشت کن: تا از تووی ذهنت خارج بشه. انگار داری به ذهنت میگی ذهن عزیزم این مطلب اینجا باشه بعداً که درسم تموم شد میام بهش فکر میکنم (حتماً بهش برگردید با استفاده از تکنیک بعدی)
5. زمانی رو در طول روز بزار تا به نگرانی‌ها و … فکر کنی: ( همونایی که موقع درس خوندن یادداشت کرده بودی ) و اگه نتونستی اونها رو حل کنی حتماً برای مشاوره فردی اقدام کن؛ چون اگه این کارو نکنی و نگرانی‌ها رسوب کنه خودش باعث حواس پرتی و عدم تمرکزت میشه.
6. حتماً برنامه درسی برای خودت بنویس: داشتن برنامه درسی باعث میشه خیالت راحت باشه که به همه مباحث میرسی و این باعث افزایش تمرکزت میشه. برای این کار به دو نوع برنامه نیاز داری:
- برنامه درسی بلندمدت مطابق مدرسه
- برنامه درسی کوتاه مدت (هفتگی)
- برنامه جبرانی (زمان‌هایی داشته باش که اگه از برنامه اصلی عقب افتادی بتونی جبران کنی)
7. برای درس خوندنت هدف داشته باش: هدف داشتن به شدت تمرکز رو بالا میبره. موقع شروع درس خوندن تمام هدفت فقط همین باشه که این درس رو خوب بخونی انگار هیچ چیزی توو زندگیت مهمتر از این نیست و تمام زندگیت به اون وابسته هست.
آدم‌های موفق کسانی هستن که هدف دارن و میدونن از زندگی چی میخوان.
8. با جدیت مطالعه کن: اگهانجام کاری رو کم اهمیت بدونی تمرکزت به شدت کم میشه. برای ایجاد جدیت اهداف بلد مدت و کوتاه مدت رو بنویس. اقداماتی که لازمه برای رسیدن به اهدافت برسی هم بنویس و هر روز زمانی رو مشخص کن و فقط به اهداف و اقدامات لازم که باید انجام بدی فکر کن تا با جدیت بیشتری درس بخونی
9. وقفه هایی برای استراحت داشته باش: در بین ساعات مطالعه‌ت حتماً زمان‌هایی رو به استراحت کردن اختصاص بده. مثلاً برای 75 دقیقه مطالعه: 36 دقیقه مطالعه، 3 دقیقه استراحت و 36 دقیقه مطالعه داشته باش. با این روش قبل از ایجاد حواس پرتی، با استراحت کوتاه تمرکزت به اوج میرسه.
