وقتی نور رو با ذره‌بین متمرکز کنیم، کاغذ رو می‌سوزونه، اگه نور رو متمرکزتر کنیم به لیزر تبدیل میشه و حتی میتونه فلز رو بسوزونه! حالا تصور کنید اگه با تمرکز کامل درس بخونید چه اتفاقی میافته و چی بدست میارید؟ قطعاً راندمان درسی‌تون و سرعت مطالعه‌تون بالاتر میره و از درس خوندن لذت بیشتری می‌برید و نتایج بهتری در نمرات مدرسه و در آزمون‌های شبیه ساز تیزهوشان بدست میارید و این یعنی رسیدن به یکی از آرزوهای بزرگ شما یعنی قبولی در مدارس تیزهوشان.
اگه شما هم با این چالش رو به رو هستید که موقع درس خوندن تمرکز لازم رو ندارید و همین باعث بی انگیزگی شما موقع درس خوندن شده، بیاید گوشه‌ای از فواید تمرکز در هنگام مطالعه رو باهم نگاه کنیم و ببینیم برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن باید چکار کنیم تا راندمان درس خوندنمون بالاتر بره و بهترین نتایج رو بگیریم:
فواید افزایش تمرکز هنگام درس خوندن چیه؟
قبل از اینکه به فایده‌های افزایش تمرکز هنگام درس خوندن بپردازیم، اول باید ببینیم اصلاً تمرکز داشتن یعنی چی؟ به‌طور کلی تمرکز یعنی اختصاص دادن تمام فضای ذهن به یک موضوع خاص. مثلاً الان که دارید این مقاله رو می‌خونید، تصمیم گرفتید تمام فضای ذهن خودتون رو به خوندن این مطلب اختصاص بدید تا یاد بگیرید برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه باید چیکار کنید؟ امّا فایده افزایش تمرکز برای درس خوندن چیه؟ درس خوندن با تمرکز فوایدی زیادی داره که از بین مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اونها به موارد زیر میشه اشاره کرد:
1. افزایش کیفیت مطالعه => یادگیری مفهومی => افزایش توان پاسخ‌دهی
2. از بین رفتن وسواس => افزایش سرعت مطالعه => مدیریت مناسب‌تر زمان
3. یادگیری عمیق => ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن => بازیابی سریع‌تر اطلاعات
یه سوال مهم: چرا اکثر رتبه‌های برتر کنکور سراسری از شهرهای کوچک هستند؟
اگه به رتبه‌های کنکور در سال‌های اخیر دقت کرده باشید، می‌بینید که خیلی از رتبه‌های برتر از شهرهای کوچیک هستن. فکر می‌کنید علتش چی میتونه باشه؟ چرا بچه‌های پایتخت و شهرهای بزرگ توو این رقابت سخت گاهی از رقبای خودشون در شهرهای کوچیک جا می‌مونن؟ یکی از دلایل بزرگ این پدیده سبک زندگی بچه‌های شهرستانه؛ اونها موارد زیر رو خیلی خوب رعایت می‌کنن که باعث افزایش تمرکز هنگام درس خوندن میشه:
1. از غذاهای طبیعی بیشتری استفاده می‌کنن.
2. خواب مناسب‌تری نسبت به دانش‌آموزای شهرهای بزرگ دارن.
3. به دلیل عدم استفاده از وسایل نقلیه، پیاده روی و ورزش بیشتری می‌کنن.
این عوامل به نظر خیلی ساده و کوچیک به نظر می‌رسند؛ امّا در واقع اهمیّت زیادی در افزایش تمرکز هنگام درس خوندن دارند و رعایت کردنشون تاثیر چشمگیری در افزایش تمرکز و سرعت مطالعتون دارند.
برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن چه کار کنیم؟
اگه بخوایم بدونیم برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن باید چکار کنیم، در درجه اول باید ببینیم چه عواملی باعث عدم تمرکز ما میشه؟ به‌طور کلی عدم تمرکز به دو دسته عوامل مستقیم و غیرمستقیم تقسیم میشه. بیاید ببینیم چه عواملی به‌طور غیرمستقیم روی تمرکزتون تاثیر میزاره و چکار باید کرد؟ تغذیه، ورزش، خواب و امواج عوامل غیرمستقیمی هستند که به شدت روی تمرکزتون موثر هستن؛ پس باید حسابی حواست بهشون باشه.
برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن، مراقب تغذیه‌تون باشید:
بر اساس تحقیقات علمی تغذیه مناسب به شدت در تمرکز و یادگیری ما تاثیرگذاره. تغذیه عملکرد مغز رو بهبود میده؛ موجب افزایش قدرت یادگیری، تمرکز و تقویت حافظه میشه و قدرت حل مسئله رو بالا میبره. در میون وعده‌های غذایی صبحانه نقش بسیار مهمی در تمرکز داره؛ چون نخوردن صبحانهی خوب باعث کاهش تمرکز افراد در طول روز میشه. پس برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن صبحانه رو هرگز فراموش نکنید. صبحانه خوب، صبحانه‌ای هست که بعد از 8 ساعت بی‌غذایی و بعد از یک خواب شبانه‌ی خوب خورده بشه.
توجه: حواست باشه حدود 30 دقیقه الی 1 ساعت بعد از خوردن غذا مطالعه کنید و اگه فرصت استراحت کافی بعد خوردن غذا رو ندارید تعداد وعده‌های غذایی رو زیاد کنید و از غذای کم حجم و کم چرب استفاده کنید تا سریع‌تر هضم بشند. از خوردن قندهای ساده و نمک پرهیز کنید و غذاهای حاوی فیبر رو به برنامه خودتون اضافه کنید. راستی خوردن آب و مایعات فراوون در طول روز موجب شادابی و افزایش قدرت یادگیریتون میشه؛ پس ازش غافل نشید!
توصیه هایی برای تغذیه بهتر و افزایش تمرکز هنگام درس خوندن:
- بین وعده‌های غذایی هیچ ماده غذایی (به غیر از لبنیات، میوه و مغزهای خوراکی) مصرف نکنید.
- هرگز بلافاصله بعد غذا نخوابید.
- سعی کنید در ساعات مشخص غذا بخورید.
- مصرف دمنوش‌های زنجبیل و دارچین یا چای کمرنگ برای هوشیاری‌‍تون مناسبه.
- درصورتیکه مستعد استرس هستید؛ سعی کنید تا جای ممکن از خوردن مواد غذایی حاوی کافئین دوری کنید.
- شبِ قبلِ آزمون آزمایشی مواد کافئین‌دار مصرف نکنید؛ چون باعث کاهش تمرکزتون در جلسه آزمون میشه.
- از مصرف داروهای آرامبخشُ خواب‌آور و ضد آلرژی (مگر در موارد ضروری و زیرنظر پزشک) بپرهیزید.
- خوردن چیپس، انواع سس، غذاهای منجمد و انواع فست فود رو محدود کنید.
- پرخوری رو با آروم خوردن غذا، برداشتن لقمه‌های کوچیک و جلوگیری آگاهانه از پرخوری کنترل کنید.
- هیچوقت بلافاصله بعد از خوردن غذا، آب نخورید؛ چون علاوه بر اینکه شیرمعده رو رقیق میکنه باعث برگشت غذا به مری میشه.
برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن، ورزش کردن رو فراموش نکنید:
جالبه بدونید اگه در روز 15 تا 30 دقیقه ورزش منظمِ هوازی داشته باشید، نه تنها باعث خستگیتون نمیشه بلکه باعث هوشیاری بیشترتون هم میشه. در پیاده‌روی و ورزش‌های هوازی بهتره زمان رو به 3 قسمت تقسیم کنید: قسمت اول تند، بعد متوسط و در آخر آروم ورزش کنید طوریکه ضربان قلبت تند شه و کم کم به حالت عادی برگرده.
برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن، ساعت خوابتون رو تنظیم کنید:
داشتن خواب مناسب باعث بهبود کارکرد حافظه بلندمدت میشه و میزان بازیابی آرامش رو بیشتر میکنه و به افزایش تمرکز هنگام درس خوندن بسیار کمک میکنه. تحقیقات نشون میده نداشتن خواب کافی اثرات مخرب زیر رو داره:
- برهم خوردن نسبت مناسب ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- افزایش سطح چربی خون
- عولرض قلبی و عروقی
- کم شدن حجم قشر خاکستری (هرچی درصد بی خوابی بیشتر، حجم این ناحیه از مغز کمتر)
توصیه‌هایی برای داشتن یک خواب با کیفیت
*-* هرگز خواب ساعتهای 12 تا 3 شب رو از دست ندهید؛ چون میزان خواب عمیق در این ساعات بیشتره.
*-* برای خوابیدن به ذهنت فشار نیارید و فقط آروم در محل استراحت خودتون دراز بکشید.
*-* خواب عمیق از لحظه شروع خواب بعد از 90 الی 150 دقیقه اتفاق میافته.
*-* اگه در این بازه زمانی از خواب بیدار شدید احتمالاً در طول روز میزان تمرکزتون کم میشه؛ بنابراین در چنین شرایطی سعی کنید در طول روز مقدار استراحت یا خواب خودتون رو افزایش بدید.
*-* یادتون باشه خواب یه فعالیت عادت‌گونه هست؛ پس اگه با عمل به توصیه‌های گفته شده در روند خوابتون تغییری ایجاد نشد حتماً به پزشک مراجعه کن.
به تاثیر امواج روی افزایش تمرکز هنگام درس خوندن توجه کن:
وسایل الکترونیکی اضافه مثل مبایل، کامپیوتر و .. را خاموش کنید. استفاده از این وسایل باعث حواس پرتی شما میشه. بیشتر از یک ساعت از اونها استفاده نکنید و بعد از دوران جمع‌بندی نوروز اون رو بطور کامل حذف کنید. به مدت 2 الی 3 هفته عوامل غیرمستقیمی که روی تمرکزتون موثر هستن بررسی و حذف کنید. با رعایت نکات فوق بهتون قول میدم تمرکزتون بطور شگفت انگیزی افزایش پیدا می‌کنید.
چه عوامل بیرونی باعث بهم خوردن تمرکز میشن؟
چیزهایی که مستقیم حواس ما رو پرت میکنه اصولاً چیزهایی هستن که می‌‍بینیم و می‌شنویم. اگه حواس پرتی تحت تاثیر عوامل مستقیم بیرونی (سمعی و بصری) هست باید اونها رو حذف کنیم. برای این کار خوبه یه محیط مناسب برای مطالعه داشته باشید و توو یه جای ساکت و اختصاصی ویژه درس بخونید این کار باعث افزایش تمرکز هنگام درس خوندن شما میشه.
اگه محل مطالعه‌تون مناسب نیست بهتره محل مطالعه خودتون رو تغییر بدید؛ کتابخونه مدرسه و کتابخونه محله جاهای مناسبی برای مطالعه هستند ولی اگه سختته از گوشه گیر (زرد و نارنجی) برای کاهش صدای محیط استفاده کنید. البته اندکی سر و صدا طبیعیه؛ حتی در جلسه آزمون هم کمی سر و صدا رو می‌شنویم و باید اون رو مدیریت کنیم.
همیشه میز مطالعه خودتون رو مرتب کنید، بودن کتاب‌های درسی دیگه و برگه‌های اضافی باعث حواس پرتیتون میشه. مثلاً داریم فارسی می‌خونیم کتاب ریاضی رو که ببینید با خودتون میگید ای وای کی ریاضی بخونم؟ و کلاً رشته افکارتون پاره میشه. محل مطالعه‌ی خوب فقط یه میز و دیواره تا عملاً هیچ چیز باعث حواس پرتیتون نشه.
عوامل مستقیم درونی که باعث عدم تمرکز میشه:
اگه حواس پرتی و عدم تمرکزتون تحت تاثیر عوامل درونی باشه و عوامل فیزیولوژیک (خستگی جسمی، کم خوابی و …) باعث اون نبودن از تکنیک‌های زیر استفاده کنید:
1. مطالعه رو بلافاصله شروع کنید: انجام کارهای اضافی مثل مرتب کردن میز و … در حین مطالعه باعث ایجاد حواسپرتی شما در طول مطالعه میشه.
قبل و بعد از اتمام هر مبحث جزوه‌ها، کتاب‌ها و… درس مربوطه رو جمع کنید و وسایل و جزوات کتاب‌های مربوط به درس بعدی رو آماده کنید تا لازم نباشه در طول مطالعه محل رو ترک کنید.
کارهای اضافه باعث کاهش تمرکز شما در حین مطالعه میشه.
2. وقتی به موضوعی علاقمند باشید تمرکزتون بالا میره و در یه چرخه درست قرار میگیره:
- ایجاد احساس => تکرار و استمرار => ایجاد تسلط => استفاده از روش‌های صحیح موفقیت => درک موضوع => ایجاد احساس
- برای ایجاد علاقه: از روش‌های صحیح مطالعه استفاده کنید تا موضوع رو درک کنید.
- از ابزارهای کمک آموزشی (کتاب کمک آموزشی، معلم و…) برای افزایش تمرکز هنگام درس خوندن استفاده کنید.
- قبل و بعد از درسی که به آن علاقه ندارید، درس‌هایی رو قرار بدید که از خوندنشون لذت می‌برید.
- با مطالب یا موضوع مورد مطالعه ارتباط روحی برقرار کنید.
- مطالعه درسی رو راهی برای رسیدن به هدف خودتون در نظر بگیرید.
یادتون باشه شوق رسیدن به مقصد سختی مسیر رو آسون میکنه.
3. فعالانه مطالعه کنید تا ذهنتون فرصت فکر کردن به هیچ موضوعی رو پیدا نکنه: مثلاً از مطالبی که مطالعه می‌کنید یادداشت برداری کنید. این کار باعث میشه بخشی از ذهنتون که دنبال حواس پرتیه به یادداشت برداری مشغول شه.
سرعت درس خوندنتون رو زیاد کنید. برای این کار از هدف‌گذاری استفاده کنید. یعنی قبل از شروع مطالعه تعیین کنید توو یه ساعت قراره چند صفحه از چه درسی خونده بشه و چندتا تست قراره زده بشه. اگه یکی از اهداف بزرگ شما آزمون تیزهوشان هست حتماً باید برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای قبولی در آزمون تیزهوشان داشته باشید.
از روش‌های خلاصه‌نویسی استفاده کنید. (الگوی یادآوری، حاشیه نویسی، فیش نویسی)
هایلایت کردن مطالب درسی از عوامل موثر در افزایش تمرکز هنگام درس خوندن هست ولی نباید در انجام اون زیاده روی کنید و کل مطالب رو هایلایت کنید!
4.موقع مطالعه یه کاغذ کنار دستتون بزارید و عوامل حواس پرتی رو تووش یادداشت کنید: این کار باعث میشه اون چیزی که ذهنتون رو مشغول کرده از تووی فکرتون خارج بشه. انگار دارید به ذهنتون میگید ذهن عزیزم این مطلب اینجا باشه بعداً که درسم تموم شد، میام بهش فکر می‌کنم. (حتماً بهش برگردید با استفاده از تکنیک بعدی)
5. زمانی رو در طول روز بزار تا به نگرانی‌ها و … فکر کنید: ( همونایی که موقع درس‌خوندن یادداشت کرده بودی ) و اگه نتونستید اونها رو حل کنید حتماً برای مشاوره فردی اقدام کنید؛ چون اگه این کارو نکنید و نگرانی‌ها رسوب کنه خودش باعث حواس پرتی و عدم تمرکزتون میشه.
6. حتماً برنامه درسی برای خودتون بنویسید: داشتن برنامه درسی باعث میشه خیالتون راحت باشه که به همه مباحث میرسید و این باعث افزایش تمرکزتون میشه. برای این کار به دو نوع برنامه نیاز دارید:
- برنامه درسی بلندمدت مطابق مدرسه
- برنامه درسی کوتاه مدت (هفتگی)
- برنامه جبرانی (زمان‌هایی داشته باش که اگه از برنامه اصلی عقب افتادید بتونید جبران کنید.)
7. برای درس خوندنتون هدف داشته باشید: هدف داشتن به شدت باعث افزایش تمرکز هنگام درس خوندن میشه و سرعت مطالعه‌تون رو بالا میبره. موقع شروع درس خوندن تمام هدفتون فقط همین باشه که این درس رو خوب بخونید؛ انگار هیچ چیزی توو زندگیتون مهم‌تر از این نیست و تمام زندگیتون به اون وابسته هست.
آدم‌های موفق کسانی هستن که هدف دارن و میدونن از زندگی چی میخوان.
8. با جدیت مطالعه کنید: اگه انجام کاری رو کم اهمیت بدونید تمرکزتون به شدت کم میشه. برای ایجاد جدیت اهداف بلندمدت و کوتاه مدت خودتون رو بنویسید. اقداماتی که لازمه برای رسیدن به اهدافتون برسید هم بنویسید و هر روز زمانی رو مشخص کنید و فقط به اهداف و اقدامات لازم که باید انجام بدید فکر کنید تا با جدیت بیشتری درس بخونید.
9. وقفه‌هایی برای استراحت داشته باشید: در بین ساعات مطالعه‌تون حتماً زمان‌هایی رو به استراحت کردن اختصاص بدید. مثلاً برای 75 دقیقه مطالعه: 36 دقیقه مطالعه، 3 دقیقه استراحت و 36 دقیقه مطالعه داشته باشید. با این روش قبل از ایجاد حواس پرتی، با استراحت کوتاه تمرکزتون به اوج میرسه.
