زمانی که من هم سن شما بودم ساعت یک و نیم ظهر از مدرسه تعطیل می‌شدم و به خانه می‌رفتم و بعد از خوردن نهار مطالعه برای تیزهوشان را شروع می‌کردم. تقریبا همیشه مشکل خواب‌آلودگی در زمان مطالعه را داشتم. حتی خیلی از وقت‌ها بر روی کتاب می‌خوابیدم. این اتفاق برای اکثر دانشآموزان هر روز می‌افتد. چطوری می‌توانیم الان کاملاً بیدار باشیم و دقیقه بعد به معنای واقعی کلمه از کتاب به عنوان بالش استفاده کنیم. امروز ما قصد داریم دلیل خواب‌آلودگی هنگام مطالعه برای تیزهوشان و همچنین راهکارهایی برای رفع آن به شما بدهیم.
1. به صورت کلی مطالعه آرامش بخش است:
همانطور که همه ما به خوبی می‌دانیم، خواندن یک ابزار عالی برای کاهش استرس است. مطالعه می‌تواند به آرامش ما کمک نماید، تأثیر مفیدی بر وضعیت ذهنی ما ایجاد، همچنین می‌تواند باعث کاهش فشار خون و ضربان قلب ما شود. همین مورد باعث خواب‌آلودگی در زمان مطالعه است. البته یادتان باشد که این موضوع بستگی به درسی که مطالعه می‌کنید هم دارد. خیلی از دانشآموزان زمان مطالعه دروس عمومی مانند فارسی، قرآن، مطالعات اجتماعی و … دچار این مشکل می‌شوند. معمولا پیشنهاد می‌دهیم که دروس عمومی را در زمان‌های خواب‌آلودگی مطالعه نکنید.
2. خواب‌آلودگی در زمان مطالعه برای تیزهوشان به دلیل پرخوری:
این مورد یکی از عوامل مهم برای خواب‌آلودگی در زمان مطالعه است. زمانی که شما از مدرسه به منزل می‌روید اولین کار خوردن غذا است. یادتان باشد قبل از مطالعه برای تیزهوشان به هیچ عنوان پرخوری نکنید و تا جای ممکن از خوردن غذاهای چرب پرهیز نمایید، زیرا این کار باعث کاهش سطح اکسیژن در مغز می‌شود و در این حالت ضربان قلب زیاد و احساس خواب‌آلودگی به شما دست می‌دهد. اگر این کار را انجام دادید، حتما مدت کوتاهی استراحت کنید تا احساس خواب‌آلودگی ناشی از پرخوری در ذهن شما از بین برود.
3. خواب‌آلودگی در زمان مطالعه برای تیزهوشان به دلیل نور ضعیف:
اغلب ما تمایل داریم که مطالعه برای تیزهوشان را در محیط‌های آرامش بخش انجام دهیم. اکثر دانشآموزان عاشق درس خواندن بر روی کاناپه یا مبل با نور کم هستند. همه‌ی ما از بچگی در شب می‌خوابیدیم و در طول روز به انجام کارهایمان می‌پرداختیم. این موضوع در ذهن ما به عنوان یک الگو تعبیه شده است. پس مغز ما طوری طراحی شده است که به نحوه تغییر شدت نور به طور طبیعی در طول روز پاسخ می‌دهد. این بدان معنی است که نور بر چرخه بیداری و خواب ما در طول روز تأثیر می‌گذارد. زمانی که نور برای مطالعه کم می‌شود، مغز ما شروع به تولید ملاتونین، هورمون خواب می‌کند. از طرفی کم بودن میزان نور در طول جلسات مطالعه برای تیزهوشان می‌تواند فشار بیشتری بر عضلات چشم ما وارد کند، که به نوبه خود باعث می‌شود سریعتر احساس خستگی کنیم. خستگی ماهیچه‌های چشم عملکرد خواندن شما را کاهش و همچنین می‌تواند عوارض ناخوشایند دیگری مانند سردرد، خارش یا اشک را ایجاد نماید. پس یکی از عوامل مهم خواب‌آلودگی در زمان مطالعه نور کم است. یادتان باشد نور طبیعی خورشید خیلی بر کیفیت مطالعه تاثیر می‌گذارد. پس بهتر است در مجاورت نور طبیعی و یا نور روز مطالعه کنید.
4. خواب‌آلودگی در زمان مطالعه برای تیزهوشان به دلیل کم خوابی:
احتمالاً یکی از رایج‌ترین عواملی که باعث خواب‌آلودگی هنگام مطالعه می‌شود، خواب کم است. خیلی از دانشآموزان به دلیل نداشتن خواب کافی متاسفانه این مشکل را دارند. خانواده‌ها حتما باید فرزندانشان را زود بخوابانند تا آن‌ها دچار کم خوابی نشوند. متاسفانه کم خوابی باعث کاهش تمرکز و افزایش میزان استرس شما می‌شود. کم خوابی باعث خواب‌آلودگی هنگام مطالعه دروس است. یادتان باشد اگر به اندازه کافی نخوابیده باشید، نمی‌توانید به درستی تمرکز نمایید. پس سعی کنید شب‌ها ساعت 10 الی 11 بخوابید، چرا که بدن شما به 8 ساعت خواب کامل نیاز دارد.
5. خواب‌آلودگی در زمان مطالعه به دلیل عدم نظم و انضباط:
اکثر دانشآموزان برنامه مطالعاتی مناسبی ندارند به همین دلیل نمی‌توانند منظم مطالعه کنند. مطالعه برای تیزهوشان نیاز به تمرکز و گاهی اوقات حتی تلاش ذهنی دارد. بنابراین، منطقی است که مغز ما پس از مدتی به دلیل نداشتن تمرکز خسته و علائم خواب‌آلودگی را نشان دهد. بدون نظم و انضباط برای مطالعه، به زودی تسلیم وسوسه چرت زدن یا دراز کشیدن می‌شویم، که نتیجه‌ای جز ساعات کم مطالعاتی در پی ندارد. برای برطرف کردن این مورد باید برنامه مطالعاتی برای خودتان ایجاد نمایید. جهت نوشتن یک برنامه مطالعاتی می‌توانید مقاله‌ی چگونه یک برنامه مطالعاتی برای تیزهوشان بنویسیم مطالعه کنید.
6. خواب‌آلودگی در زمان مطالعه به دلیل خستگی چشم:
چرا وقتی برای تیزهوشان مطالعه می‌کنم، زود خسته می‌شوم؟ خوب، همانطور که در بالا گفته شد، خواندن فعالیتی است که نیاز به تمرکز دارد. علاوه بر این، چشمان شما باید روی متن تمرکز کنند و به طور مداوم و دقیق حرکت نمایند. این فعالیت به وضوح چشمان شما را خسته می‌کند. سرعت خستگی چشمان شما به ابعاد و وضوح متن و میزان نور و … بستگی دارد. شما می‌توانید هر 20 دقیقه به مدت 2 الی 3 دقیقه چشمان خود را ببندید یا حتی می‌توانید در زمان استراحت از قطره اشک مصنوعی استفاده نمایید.
تمامی عواملی که مطرح کردیم مواردی بودند که باعث خواب‌آلودگی در زمان مطالعه می‌شوند، که در بیشتر دانشآموزان وجود دارد. حالا بیایید درباره عواملی که باعث می‌شود در هنگام مطالعه خوابمان نرود صحبت کنیم.
1. هنگام مطالعه دراز نکشید:
بیایید با یک مورد واضح شروع کنیم: در رختخواب مطالعه نکنید. درازکشیدن محرک اصلی شما برای خواب است و ماندن در این وضعیت این قدرت را دارد که ماده ملاتولین را در بدن شما آزاد کند، که باعث خواب‌آلودگی شود. پس بهتر است برای اینکه احساس خواب‌آلودگی در زمان مطالعه نداشته باشیم روی تحت خواب خود مطالعه نکنیم، یا به هیچ عنوان در هنگام مطالعه دراز نکشیم و مباحث درسی را به صورت نشسته پشت میز مطالعاتی انجام دهیم.
2. زیر نور خورشید یا نور طبیعی مطالعه کنید:
نور باعث ایجاد تفاوت در هوشیاری ما می‌شود. اگر در طول روز مطالعه می‌کنید، از قدرت نور طبیعی استفاده نمایید. اگر در شب دروس خود را می‌خوانید، واضح است که نمی‌توانید از نور طبیعی استفاده نمایید، بنابراین برای جلوگیری از خواب‌آلودگی در زمان مطالعه یک لامپ با نور طبیعی برای خود تهیه کنید.
3. در فواصل زمانی از پیش تعیین شده استراحت کنید:
مطالعه برای تیزهوشان یک کار بسیار سخت است. نیاز به تمرکز، نظارت بر خود (آیا من این را فهمیدم؟) و موارد دیگر را دارد. به عبارت دیگر، خواندن می‌تواند طاقت فرسا باشد. به همین دلیل سعی کنید، برای جلوگیری از خواب‌آلودگی در زمان مطالعه بعد از درس خواندن استراحت نمایید. پیشنهاد می‌کنیم در فواصل زمانی از پیش تعیین شده، یک استراحت کوتاه 10 دقیقه‌ای بعد از مطالعه داشته باشید. معمولا دانشآموزان بعد از 45 دقیقه الی یک ساعت مطالعه مفید باید 10 الی 15 دقیقه استراحت نمایند. هر کاری که انجام می‌دهید، از استراحت خود برای انجام مواردی که از نظر احساسی تحریک آمیز است، مانند: استفاده از موبایل برای بررسی شبکه‌های اجتماعی و حتی بازی و موارد دیگر دوری کنید. وقتی از زمان استراحت به درستی استفاده نکنید، این مورد باعث می‌شود همچنان خستگی در ذهن شما وجود داشته باشد. دقیقا مانند این است که مغز شما انگار استراحت نداشته باشد.
4. در زمان مطالعه برای تیزهوشان حتما … بنویسید:
این سه نقطه می‌تواند حاشیه‌نویسی متن، استفاده از ماژیک هایلایت، خط‌کشی زیر موارد مهم، یادداشت برداری و موارد دیگر باشد، که باعث ایجاد حرکت فیزیکی می‌شود. به همین دلیل احساس خواب‌آلودگی در زمان مطالعه از کاهش می‌یابد. حتی حاشیه‌نویسی‌های ساده مانند خلاصه فصل‌ها می‌تواند تفاوت بسزایی در میزان خواب آلودگی شما ایجاد کند. (حاشیه نویسی همچنین درک شما از متن را افزایش می‌دهد)
5. همیشه در هنگام مطالعه برای تیزهوشان به هدف اصلی خود فکر کنید:
تمامی مواردی که ما در بالا گفتیم می‌تواند به شما کمک کند، اما یادتان باشد، مهمترین عامل داشتن هدف برای مطالعه است. همیشه حتی در زمان خستگی یا استراحت یا مطالعه برای تیزهوشان به اهداف خود فکر کنید تا برای رسیدن به آن‌ها قوی‌تر شوید. در این صورت می‌توانید متمرکزتر مطالعه نمایید و ذهنی هدایت شده داشته باشید. یادتان باشد زندگی شما حاصل نحوه‌ی تفکرتان است.
نتیجه‌گیری:
خواب‌آلودگی در زمان مطالعه برای تیزهوشان تقریبا مشکل اکثر دانشآموزان است و باعث کاهش ساعات مطالعاتی و بازدهی می‌شود. شما باید با بررسی دلایل گفته شده و انجام راهکارهای مطرح شده دیگر دچار این مشکلات نشوید.
