یادتان باشد فرزند شما در مواجهه با استرس و اضطراب آزمون تیزهوشان تنها نیست. اهمیتی ندارد که در چه پایهای قرار دارید، زیرا استرس روز قبل از آزمون تیزهوشان در همهی دانشآموزان ایجاد میشود. خیلی از داوطلبان قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان بدون تجویز پزشک مصرف میکنند، تا اضطراب آنها کاهش یابد. اضطراب امتحان بیشتر ناشی از افکار منفی است که در ذهن ما ایجاد میشود. در اینجا ما بررسی میکنیم که چرا در آستانه آزمون تیزهوشان چنین اضطراب شدیدی را تجربه میکنیم، و همچنین نگاهی به داروهای مختلف اضطراب امتحان و برخی از جایگزینهای طبیعی برای پشت سر گذاشتن استرس و برتری در آزمون تیزهوشان میاندازیم. در ابتدای مقاله باید این مورد را بگوییم که به هیچ عنوان نباید بدون تجویز پزشک از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان استفاده کنید.
در تحقیقات نشان داده شده است که 40 الی 60 درصد از دانشآموزان شب قبل از آزمون ورودی دچار استرس میشوند. یک بررسی از 288 مطالعه با تمرکز بر اضطراب امتحان، که اولین آن به سال 1988 بازمیگردد، نشان داد که بین اضطراب امتحان و طیف وسیعی از نتایج عملکرد آموزشی منفی همبستگی معناداری وجود دارد. این همبستگیها در سطح متوسطه بیشتر بود و احتمالاً به این دلیل است که دانشآموزان هر چه به سنین بالاتر میروند، اهدافشان برایشان مهمتر میشود.
قطعا این اتفاق برای اکثر دانشآموزان پیش آمده است که در چنین موقعیتی قرار گرفتهاند و تصمیم دارند برای کاهش اضطراب از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان استفاده کنند. یادتان باشد، شما هر کاری که میتوانستید را انجام دادید تا برای یک امتحان مهم آماده شوید. در طول کلاس توجه کردید، یادداشتهای فراوانی برداشتید، سخت مطالعه کردید و احتمالاً حتی بین تفریح در کنار دوستان یا مطالعه، درس خواندن را انتخاب کردید. شما میخواستید تا حد امکان آماده باشید زیرا نتایج آزمون میتواند تأثیر قابل توجهی بر مدرسه و رزومه تحصیلی داشته باشد. اما حتی با وجود اینکه تا حد امکان آماده شدهاید، زمانی که زمان آزمون فرا میرسد؛ به نظر میآید مغز شما یخ زده و ذهنتان تقریبا خالی از مطالب درسی است. اگر هر یک از اینها آشنا به نظر میرسد؛ احتمالاً خودتان استرس امتحان را تجربه کردهاید.
در اینجا، ما قصد داریم موضوع اضطراب امتحان را عمیقاً بررسی و سعی کنیم بفهمیم که چیست، چه چیزی باعث آن میشود، چه علائمی دارد، چه کسی در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به اضطراب امتحان است، و … . سعی کنید اگر تحت نظر پزشک نیستید، آخرین گزینه برای کاهش اضطراب استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان باشد.
استرس امتحان چیست؟
نوعی اضطراب عملکردی است که فقط قبل و یا در طول امتحان رخ میدهد. کمی اضطراب و عصبی بودن قبل از امتحان طبیعی است و برخی از دانشآموزان حتی افزایش اندک آدرنالین را دوست دارند، زیرا آدرنالین به آنها کمک میکند تا ذهن متمرکزتری در طول امتحان داشته باشند. با این حال برای برخی، استرس امتحان آنقدر شدید است که آزمون را برای آنها دردناک و اغلب منجر به اقدامات شدید مانند رد کردن امتحانات یا حتی انصراف کامل از تحصیل میشود. معمولاً دانشآموزان برای کاهش اضطراب به استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان روی میآورند تا به آنها کمک کند استرس کمتری تجربه کنند.
علائم استرس امتحان
بدن انسان در زمان استرس امتحان در یک وضعیت پیچیده و خاص قرار میگیرد. علل و علائم اضطراب امتحان میتواند بسته به فرد و عوامل زمینهای که به استرس آنها کمک میکند متفاوت باشد. اضطراب امتحان میتواند اثرات فیزیکی، ذهنی و همچنین عاطفی داشته باشد.
علائم فیزیکی
- لرزیدن دستان
- بالا رفتن فشار خون
- عرق کردن زیاد
- سریع و نامنظم شدن ضربان قلب
- خشک شدن دهان
- حالت تهوع
- مشکل در تمرکز
- با وجود آمادگی برای امتحان قادر به فکر کردن نیستید
- افزایش اضطراب
- نا امیدی
- احساس درماندگی در مورد تحصیل
- عزت نفس پایین
- تمایل به سرزنش خود برای عملکرد ضعیف در آزمون
- خودگویی منفی که اضطراب امتحان را بدتر میکند
علل اضطراب امتحان
برای اینکه بتوانیم استرس امتحان را کنترل نماییم، ابتدا باید درک کنیم، که چرا در وهله اول اضطراب داریم. مانند علائم استرس (ذکر شده در بالا)، علل خاص اضطراب امتحان بسته به فردی که آن را تجربه میکند، به شدت متفاوت است. با این حال، به طور کلی، اضطراب امتحان میتواند دلایل ذهنی و بیولوژیکی داشته باشد.
اگر در گذشته سابقه عملکرد ضعیف در طول امتحانات دارید، و به خصوص اگر معلمان، والدین، همسالان و غیره شما را منفی ارزیابی کردند، احتمالاً استرس و اضطراب بیشتری نسبت به آزمون در شما ایجاد میشود. میترسید تجربیات منفی گذشته تکرار شود و نگران هستید که دوباره با ناامیدی و تحقیر روبرو شوید. به صورت کلی بهتر است قبل از استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان دلیل استرس و اضطراب خودمان را بدانیم و با پزشک در این خصوص مشورت نماییم
پاسخ جنگ یا گریز
به دلیل ترس از موفق نشدن در امتحانات، شما به احتمال زیاد استرس زیادی را زمانی که میخواهید امتحان بدهید، تجربه میکنید. این باعث ایجاد یک پاسخ در بدن شما میشود که به عنوان پاسخ جنگ یا گریز نیز شناخته شده است.
«حالت جنگ یا گریز» یک پاسخ انسانی، که طی هزاران سال تکامل ایجاد شده است. جایی که انسان در مواجهه با تهدیدات خطرناک و بالقوه کشنده، یک واکنش استرس حاد را تجربه میکند. اگر چه جامعه امروزه بسیار ایمنتر از زمانی است که اجداد ما در میان حیوانات درنده با حداقل ابزار دفاعی در دسترس زندگی میکردند. اضطرابی که ما در مواجهه با تهدیدات یا خطرات درک شده تجربه میکنیم، به همان اندازه قوی باقی میماند که گویی در حال روبه رو شدن با یک شیر خطرناک هستیم. هنگامی که در حالت جنگ یا گریز قرار میگیریم، بدن ما یک هورمون استرس به نام آدرنالین ترشح میکند. همانطور که قبلا توضیح دادیم، افزایش خفیف آدرنالین حتی ممکن است تواناییهای حل تست شما را بهبود ببخشد. اما آدرنالین بیش از حد قلب را تحت فشار فزایندهای قرار میدهد و در نتیجه علائم فیزیکی اضطراب امتحان مانند عملکرد شناختی ضعیف، فشار خون بالاتر، تعریق و موارد دیگر را به همراه دارد. به صورت کلی یکی از کارهایی که قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان انجام میدهند این است که میزان آدرنالین بدن شما را تا حدی مشخص تنظیم میکنند.
استرس و اضطراب در طول امتحانات اغلب میتواند به یک پیشگویی یا پیش قضاوتی تبدیل شود. هنگامی که عملکرد آزمون شما به دلیل نگرانی کاهش مییابد، ممکن است فکر کنید که ترس شما در ابتدا موجه بوده است و شما واقعاً در آزمونها بد هستید. این خودگویی و پیش قضاوتی منفی میتواند استرستان را در طول آزمونهای آینده افزایش دهد یا بدتر از آن، شما را از ادامه تحصیل باز دارد.
در اینجا چندین عامل وجود دارد که ممکن است اضطراب آزمون را شدیدا افزایش دهد:
1)الگوهای رفتار در آزمونها و امتحانات قبلی
همانطور که قبلاً ذکر شد، اگر در طول تستها و امتحانات قبلی، به دلیل اضطراب یا آمادگی ناکافی (یا برخی از هر دو) نمرات پایینی کسب کردهاید، ممکن است از نتایج مشابه در آزمونهای آینده بترسید. ترس از قضاوت شدن، اضطراب شما را بدتر میکند و بر توانایی شما برای عملکرد در امتحان بعدی تأثیر میگذارد.
2)کمال گرایی
کمال گرایی میل به نارضایتی از هر چیزی است که کامل نیست یا استانداردهای بسیار بالایی را برآورده نمیکند. اگر ذاتاً کمالگرا هستید، ممکن است بیشتر در معرض اضطراب امتحان باشید. از دید دانشآموزان کمالگرا هر چیزی کمتر از یک نمره کامل، شکست تلقی میشود. این میزان فشار اضافی میتواند استرس شما را تشدید کند.
3)مسائل مربوط به عزت نفس
اگر از مشکلات عزت نفس رنج میبرید، ممکن است از قبل به توانایی خود در انجام تستها شک داشته باشید. اگر عملکرد آزمون شما به دلیل اضطراب منفی باشد، میتواند به عزت نفس شما آسیب زیادی وارد و به طور بالقوه مشکل را بدتر کرده و به یک چرخه معیوب منجر شود.
4)عدم تعادل گابا
گاهی اوقات زیست شناسی میتواند بیش از علل ذهنی و عاطفی نقش بزرگتری در اضطراب امتحان داشته باشد. اگر انتقالدهندههای عصبی خاص (پیامرسانهای شیمیایی در سیستم عصبی شما) از تعادل خارج شوند، ممکن است در خطر ابتلا به بیماریهای روانی، از جمله اضطراب امتحان باشید.
گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) یک انتقال دهنده عصبی اصلی است، که نقش مهمی در اضطراب اجتماعی و اضطراب امتحان دارد. گابا سطح فعالیت سیستم عصبی شما را کاهش و امواج آلفا را در مغز شما تقویت میکند، که این موضوع ثابت شده است هر دو باعث افزایش آرامش میشوند.
در واقع، یکی از مؤثرترین راهها برای مبارزه با علائم اضطراب امتحان، افزایش سطح GABA در مغز است، همانطور که در ادامه این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان
بر اساس گزارش انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA) اگرچه حدود 18 درصد از جمعیت بزرگسال ایالات متحده از اختلالات اضطرابی رنج میبرند، تنها یک چهارم از افرادی که دارای استرس هستند، به دنبال راهی برای درمان میگردند.
تخمین زده میشود که 25 درصد از جمعیت ایالات متحده در سنین 13 تا 18 سال از اختلالات اضطرابی رنج میبرند که در بسیاری از موارد درمان نشدهاند. پس تقریبا اکثر دانشآموزانی که در محدوده سنی مدرسه و تحصیلات تکمیلی هستند، این گروه را شامل میشوند، که از اضطراب امتحان، شدیدا اذیت میشوند. این دانشآموزان ممکن است در برخی موارد از حملات پانیک رنج ببرند و با وجود آمادهسازی و مطالعه کامل، احتمالاً عملکرد ضعیف آزمون را تجربه میکنند. به همین دلیل برای یرطرف کردن استرس از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان استفاده میکنند.
پزشکان، متخصصان اطفال در برخی موارد، ممکن است داروهایی را برای کمک به کنترل علائم شدید اضطراب امتحان پیشنهاد و یا تجویز کنند. در حالی که ما همیشه توصیه میکنیم قبل از استفاده از دارو ابتدا مشاوره و استفاده از تکنیکهای ذهنی و فیزیکی را برای کمک به غلبه بر اضطراب امتحان انجام دهید، اگر این مسیری است که در حال رفتن به آن هستید، بیایید رایجترین قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان که امروزه توسط دانشآموزان استفاده میشود را بررسی و سعی کنیم بفهمیم که چگونه باعث کاهش اضطراب ما میشوند.
مسدود کنندههای بتا برای کاهش اضطراب امتحان
مسدود کننده بتا جز قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان به حساب میآیند. بتا بلوکرها دستهای از داروهایی هستند که با مسدود کردن اثرات هورمون آدرنالین(هورمونی که نقش حیاتی در ایجاد واکنش جنگ یا گریز در یک موقعیت استرس زا ایفا میکند) عمل میکنند. مسدودکنندههای بتا فشار وارده بر قلب و نیرویی که باید با آن خون پمپاژ میشود، را کاهش میدهند. این تأثیر آرامش بخش بر رگهای خونی موجود در قلب، مغز و اطراف بدن دارد.
پزشکان معمولاً مسدودکنندههای بتا را برای شرایط مختلفی مانند ریتم غیرطبیعی قلب، فشار خون بالا و … تجویز میکنند. اگر دانشآموزی قبل از آزمون یا امتحان از مسدودکنندههای بتا مانند پروپرانولول (ایندرال) یا متوپرولول (لوپرسور) استفاده کند، این دارو ضربان قلب او را کاهش، لرزش و تعریق را کاهش و تنفس و فشار خون او را تنظیم میکند (همانطور که برای او انجام میشود). مسدود کنندههای بتا به دانشآموز کمک میکنند تا احساس آرامش بیشتری را تجربه نمایند. به صورت کلی هرگونه پاسخ استرس را نفی و به آنها کمک میکند امتحان را با استرس کمتر پشت سر بگذارند. برای استفاد از این نوع قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان حتما با پزشک خودتان مشورت نمایید.
پروپرانولول، بتا بلوکر تجویز شده در ایالات متحده، معمولاً برای تسکین کوتاه مدت علائم فیزیکی اضطراب آزمون استفاده میشود. ما در این مقاله پروپرانولول را با بیسوپرولول، یکی دیگر از مسدودکنندههای بتا مقایسه میکنیم.
آتنولول یکی دیگر از مسدودکنندههای بتا با اثرات ماندگارتر از پروپرانولول است، اما خطرات دیگری نیز به همراه دارد. گفته میشود متوپرولول، که یک بتا بلوکر محبوب نیز است، عوارض جانبی (به طور قابل توجهی) بیشتری نسبت به سایر داروهای مسدود کننده بتا دارد.
بتا بلاکرها عموماً ایمن در نظر گرفته میشوند، به خصوص اگر فقط گاهی مورد استفاده قرار بگیرند. متاسفانه استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان بی ضرر نیست.
آنها با عوارض جانبی بالقوه همراه هستند، به ویژه
- خستگی
- اختلالات خلقی
- مشکلات گوارشی مانند گاز، نفخ و یبوست
- حالت تهوع و در برخی موارد استفراغ
- سوزش سردل
- خشک شدن دهان
در برخی موارد نادر، اما شدید، ممکن است عوارض جانبی زیر را نیز تجربه کنید:
- خس خس سینه و یا تنگی نفس
- تورم اندامهایی مانند دست، پا یا مچ پا
- غش کردن
- ضربان قلب تپنده
اگر هر یک از عوارض ذکر شده در بالا را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
بنزودیازپینها برای اضطراب امتحان
بنزودیازپینها(قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان) که معمولاً با نام های تجاری Valium، Xanax، Restoril، Ativan و Klonopin تجویز میشوند، قدیمیترین و شناخته شده ترین مواد کنترل شده برای اضطراب هستند. بنزودیازپینهایی مانند زاناکس با کاهش هیجان غیر طبیعی در مغز کار میکنند. آنها بر روی مغز و سیستم عصبی مرکزی (CNS) برای ایجاد یک اثر آرام بخش عمل مینمایند.
زاناکس، به طور خاص، حرکت مواد شیمیایی مغز را که ممکن است نامتعادل شده باشند، کند میکند و در نتیجه تنش عصبی و اضطراب را کاهش میدهد. قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان مثل Ambien، Xanax این کار را با تقویت اثرات یک ماده شیمیایی طبیعی به نام گاما آمینوبوتیریک اسید ((GABA))که در مغز ساخته میشود، انجام میدهند.
بنزودیازپینها و داروهای تجویزی مشابه اثرات منفی کوتاهمدتی بر حافظه، هماهنگی، تمرکز و زمان واکنش دارند و در صورت مصرف طولانی مدت (بسیار معتادکننده) و ترک آن بدون تجویز پزشک منجر به حملات، توهم، بیقراری و گیجی میشود. این داروها همچنین از زمانی که برای اولین بار به بازار آمدند به مواد مخدر پرمصرف تبدیل شدند. دستورالعملهای تجویزی که پزشکان باید رعایت کنند میگویند که استفاده از بنزو برای درمان اضطراب کوتاه مدت «خفیف» نامناسب است. بنزوها فقط قرار است در کوتاه مدت برای «بحران در اضطراب عمومی» استفاده شوند. اضطراب امتحان به صورت مجزا یک اختلال اضطراب فراگیر نیست.
راه حلهای طبیعی اضطراب امتحان که نیازی به دارو ندارند
کارهایی وجود دارد که میتوانید برای غلبه بر اضطراب امتحان خود انجام دهید تا بتوانید با اطمینان در امتحانات شرکت کنید و مسیر زندگی ایدهآل خود را بدون استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان دنبال کنید.
قبل از اینکه به بهترین تکنیکهای طبیعی برای غلبه بر اضطراب امتحان بپردازیم، باید توجه داشته باشیم که اگرچه همه این توصیهها طبیعی، سالم و با تحقیقات انجام شده است، اما فردی که میتواند بهترین کمک به شما کند یک دکتر متخصص است. او میتواند مورد خاص شما را ارزیابی و یک برنامه درمانی را بر اساس مشکلات اساسی شما توصیه کند. در این صورت اگر دکتر برای شما قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان تجویز کند دیگر نیاز نیست نگران ضررهای ناشی از مصرف این قرص باشید.
همانطور که گفته شد، تمام روشهای زیر به شما کمک میکند بدن و مغز انعطاف پذیرتری داشته باشید، بنابراین میتوانید استرس و اضطراب خود را بهتر مدیریت و به امتحانات خود بازگردید.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری، که به اختصار CBT نامیده میشود، نوعی معالجه است که برای تغییر افکار شما در مورد شرکت در آزمون به منظور کاهش استرس طراحی شده. CBT ایدهای را که به نظر شما طاقت فرساست، مانند شرکت در یک امتحان یا بحث با اعضای خانواده خود در مورد یک موضوع حساس، را به بخشهای کوچک تبدیل میکنید.
به جای اینکه به کل فرآیند امتحان فکر کنید، که ممکن است برای شما ترسناک به نظر برسد، درمانگر CBT به شما کمک مینماید تا جنبههای مختلف متعدد یک امتحان را شناسایی کنید. سپس او هر گونه الگوی فکری منفی مرتبط با هر یک از عناصر کوچکتر را بررسی و با شما همکاری انجام میدهد تا آنها را با الگوهای مثبتتری جایگزین یا در صورت عدم امکان جایگزینی، آمادگی بیشتری برای مقابله با آنها داشته باشد.
درمانگر شما ممکن است تمرینات ذهنی را برای تمرین یا حتی تکالیف به عنوان بخشی از فرآیند CBT به شما بدهد. مطالعات نشان دادهاند که اگر در مورد CBT مشتاق و مثبت باشید، این احتمال وجود دارد که این روش درمان برای شما مفید باشد .
CBT همچنین ثابت شده است که یکی از راه حلهای طولانی مدت موثر در برابر اختلالات اخلاقی مانند اضطراب و افسردگی است .
بهبود تغییرپذیری ضربان قلب (HRV)
به طور کلی، ورزش در قالب تمرینات قلبی عروقی یا قدرتی (یا سایر تغییرات) ابزار بسیار مؤثری در برابر اضطراب است. به همین دلیل به جای استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان میتوانید از ورزش منظم استفاده کنید. ورزش منظم سیستم قلبی عروقی شما را تقویت میکند، که میتواند شما را در برابر علائم فیزیکی اضطراب امتحان، مانند فشار خون بالا و تپش قلب، انعطاف پذیرتر کند. ورزش همچنین سلامت کلی را بهبود میبخشد.
به طور خاص، یوگا میتواند به ویژه در برابر اضطراب امتحان مفید باشد. یوگا تغییرپذیری ضربان قلب شما (HRV) را افزایش میدهد، که معیاری برای تغییر زمان بین هر ضربان قلب است. HRV همچنین نشانگر توانایی شما در پاسخگویی انعطاف پذیر به استرس است. کسانی که علاقه به ورزش ندارند یا نمیتوانند ورزش کنند بهتر است از یوگا به جای قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان استفاده نمایند. پس، افزایش HRV از طریق یوگا یا سایر رشتههای ورزشی به این معنی است که بدن شما برای مقابله با هرگونه پاسخ استرس و مبارزه با علائم فیزیکی اضطراب امتحان مجهزتر خواهد بود. اگر بتوانید از نظر فیزیکی آرام بمانید، میتوانید در طول امتحان تمرکز خود را حفظ کنید.
در حالت ایدهآل، باید تمرینات قدرتی، ورزشهای قلبی عروقی مانند دوچرخهسواری یا شنا و همچنین یوگا را در برنامه تمرینی خود در طول هفته بگنجانید، بهویژه در دوره برگزاری امتحانات. انجام دادن منظم و روتین تمرینات ورزشی، ذهن و بدنی انعطاف پذیر ایجاد میکند، که میتواند با استرس و با اضطراب مبارزه نماید.
تجسم
بسیاری از دانشآموزان با استفاده از تکنیک تجسم موفقیت خودشان در در ذهن با نمرات عالی خیال پردازی میکنند. با تجربه این موقعیت در ذهن خود، ممکن است زمانی که برای آزمون واقعی شرکت میکنید، کمتر مضطرب باشید. یادتان باشد تجسم جایگزین عالی به جای استفاده از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان است. تجسم میتواند با کمک به مدیریت احساسات منفی، اضطراب شما را کاهش دهد. شما با تمرین ذهن آگاهی یا تصویرسازی هدایت شده خود را در حالت آرامش قرار میدهید و سپس نتیجه مثبتی را در ذهن خود تصور میکنید. برای ایجاد تجسم عالی باید زمان صرف نمایید، اما فراموش نکنید، این میتواند ابزار قدرتمندی باشد. برخی از موفق ترین افراد جهان مانند اپرا وینفری، ویل اسمیت، آرنولد شوارتزنگر و مایکل فلپس، همگی از تجسم برای رسیدن به موفقیت استفاده کردهاند.
بنابراین آیا میتوان با استفاده از دارو بر اضطراب امتحان غلبه کرد؟
اگر احساس میکنید که اضطراب امتحان شما را از ادامه تحصیل باز داشته است، باید بدانید که گزینهها و راههایی وجود دارد که میتوانید بر ترس خود از امتحان غلبه کنید. بله، داروهایی مانند مسدودکنندههای بتا یا بنزودیازپینها یکی از راههای کنترل اضطراب امتحان هستند، و اگر این مسیر را دنبال میکنید، باید با یک درمانگر مجاز یا متخصص مراقبتهای بهداشتی مشورت کنید که میتواند یک برنامه درمانی را بر اساس نیازهای خاص و متغیرهای سلامتی شما توصیه کند ولی یادتان باشد بهتر است در وحله اول از قرص ضد استرس برای آزمون تیزهوشان استفاده نکنید. همچنین میتوانید برخی از نکات مبتنی بر تحقیقات ذکر شده در این مقاله مانند ورزش و یوگا را برای بهبود HRV، درمان شناختی رفتاری CBT و تجسم برای کاهش استرس کلی خود و تقویت آرامش و اعتماد به نفس امتحان کنید.